Voor blinde mensen is het altijd donker dus je zou wellicht verwachten dat het voor hen eenvoudiger is om de slaap te vatten. Niets is echter minder waar: blinden vallen juist moeilijker in slaap. Geen daglicht kunnen waarnemen kan zelfs vergaande gevolgen hebben voor het slaap-waakritme. Hoe zit dat precies?
Onze biologische klok
Onze biologische klok regelt ons slaap-waakritme en stuurt een heleboel kleine klokjes in ons lichaam aan. Normaliter ben je wakker als het buiten licht is en slaap je of ben je moe als het donker wordt. Onze interne klok zorgt mede door het licht dat we op de juiste tijden de slaap vatten. Dit wordt aangestuurd door het stofje melatonine, een slaaphormoon. Bij blinde mensen die een visuele beperking hebben ligt dit anders.
Zonder de feedback van licht gaat je biologische klok lopen met zijn eigen (intrinsieke) periode. Die is bij veel mensen ongeveer een kwartiertje langer dan 24 uur. Het licht zet het verschil tussen je eigen interne klok en het 24-uurs ritme dus weer recht.
Melatonine en ons slaap-waakritme
Maar hoe stuurt dit stofje dan ons slaap-waakritme aan? Melatonine wordt aangemaakt als het buiten begint te schemeren. Je ogen zien, door middel van fotoreceptoren, dat de hoeveelheid licht buiten afneemt. Deze cellen in je ogen geven een signaal aan de pijnappelklier in de hersenen, zodat die begint met de productie van melatonine. Vervolgens word je moe, daalt je lichaamstemperatuur en val je uiteindelijk in slaap.
Bij zonsopgang registreren de fotoreceptoren weer een toename van buitenlicht en geven ze het signaal aan je hersenen om de aanmaak van melatonine te stoppen. Op die manier kom je uit je diepe slaap en word je weer langzaam wakker.
Verstoring van slaap-waakritme bij blinde mensen
Bij veel blinde mensen werken deze fotoreceptoren, die de aanmaak van melatonine sturen, niet. De hersenen weten daardoor niet precies wanneer en hoeveel melatonine ze moeten afgeven. Ook het verschil tussen de biologische klok en het 24-uurs ritme wordt niet gecorrigeerd. Hierdoor krijgen blinde mensen als het donker wordt geen signaal dat het tijd is om te slapen. Ze worden niet standaard moe als het donker wordt. Normaal gesproken ga je ’s avonds gapen en ben je ’s nachts slaperig. Maar voor blinden kan dit op elk moment van de dag voorkomen. Daardoor hebben ze vaak last van slaapproblemen.
Blindheid en slaapproblemen
De hoofdoorzaak van slaapproblemen bij blinde mensen is een verstoring in de aanmaak en afbraak van melatonine. Dit kan zich uiten in een verschoven slaap-waakritme, maar ook in problemen met het in- en doorslapen, al dan niet gecombineerd met slaperigheid overdag. Uit onderzoek is gebleken dat voor veel mensen met een visuele beperking melatonine in pilvorm oplossing kan bieden tegen slaapproblemen. Zo kan langzaam de biologische klok verzet worden naar een wenselijker tijdstip om naar bed te gaan.
In een onderzoek kregen 7 blinden, met een gemiddeld dagritme van 24,5 uur, 10 mg melatonine één uur voor de gekozen bedtijd. Voor het onderzoek daadwerkelijk begon, hadden de 7 blinden eerst een aantal weken placebopillen gekregen zonder dat zij hier van afwisten. In die periode waren er geen wijzigingen in hun biologisch ritme. Na 9 weken bleken 6 van de 7 blinden een normaal 24-uursritme te hebben bereikt. Zij meldden een betere nachtrust en minder slaperigheid overdag. Bovendien was de slaapkwaliteit met droomperioden verbeterd. Een onderhoudsdosis van 0,5 mg per dag blijkt voldoende om dit ritme gedurende een langere periode vast te houden.
